وابسته های پیشین

وابسته های پیشین و انواع آن

وابسته های پیشین : حدّاکثر سه وابسته ی پیشین می تواند پیش از هسته قرار گیرد  . 

انواع وابسته های پیشین

 1- صفت اشاره : هرگاه واژه های « این » و « آن » و مشتقات آن ها همراه با اسم و جانشینان اسم ذکر شوند «صفت اشاره » اند . امّا اگر بی همراهی اسم و جانشینان آن ذکر شوند « ضمیر اشاره » هستند. 

 مثال :      این کتاب از آن کتاب بزرگ تر است .

     این از آن بزرگ تر است .

 نکته : هرگاه بعد از واژه های اشاره شده مکث کوتاهی شود واژه ی مورد نظر « ضمیر اشاره » است .

   مثال : این ، علی است . این  پسر ، خیلی دانا است . 

 صفات اشاره عبارت اند از :  این ، آن ، همین ، همان ، چنین ، چنان ، این چنین ، آن چنان ، این گونه ، آن گونه ، این سان ، آن سان ، این طور ، آن طور ، این همه ، آن همه ، این قدر ، آن قدر ، همین قدر ، همان قدر ، این اندازه ، آن اندازه ، همین اندازه ، همان اندازه . 

 2- صفت پرسشی : هرگاه واژه های «  کدام ،کدامین ، چه ، چگونه ، چطور ، چه جور ، چه سان ، چه قدر ، چه اندازه ، چه مقدار ، چند ، چندم ، چندمین ، هیچ و ... » همراه با اسم یا جانشینان اسم بیایند « صفت پرسشی » نامیده می شوند . امّا اگر با اسم یا جانشینان آن همراه نباشد « ضمیر پرسشی » هستند .

 مثال : کدام  غذا  را می پسندی ؟  کدام را می پسندی ؟

3- صفت  مبهم : هرگاه نشانه های مبهم « هر ، همه ، هیچ ، فلان ، چندین ، خیلی ، کمی ، بسیاری ، اندکی ، قدری ، برخی ، بعضی ، پاره ای ، چندان و ... » همراه اسم یا جانشینان اسم ذکر شوند ، « صفت مبهم » اند و اگر بدون همراهی اسم و جانشینان اسم ذکر گردند « اسم مبهم » اند .

 مثال : آن همه انسان آمدند  .   همه آمدند. 

نکته : هرگاه « چند ،  چندین ، هیچ » مفهوم پرسشی داشته باشند دیگر نشانه مبهم نیستند .

مثال : هیچ دانایی را می شناسی ؟

   4-  صفت تعجّبی : هرگاه واژه های « چه ، ،عجب ، چقدر » همراه اسم یا جانشینان اسم باشند « صفت تعجّبی » هستند و اگر به تنهایی ذکر گردند « ضمیر تعجّبی » اند .

 مثال : چه کار خوبی کردی  !    چه کردی !  

 5- صفت شمارشی :

الف) صفت شمارشی اصلی : هر گاه اعداد یک تا بی نهایت با اسم یا جانشینان اسم همراه گردند ، « صفتشمارشی » اصلی اند و اگر به تنهایی ذکر شوند « ضمیر شمارشی » اند .

 مثال : یک روز پیشت می آیم .   

ب) صفت شمارشی ترتیبی : صفتی است که با لفظ « ـُ مین » یا « ـُ م » همراه است . صفتی که با « ـُ مین » همراه می شود وابسته پیشین و صفتی که با « ـُ م » همراه می شود وابسته پسین است .

 مثال : چهارمین ماه از آشنایی ما فرا رسید .  ماه چهارم فرا رسید .

  6-  صفت عالی : همه ی صفت هایی که وند «ترین»را به دنبال دارند «صفت عالی» هستند

 مثال : دیدن او بهترین ( صفت عالی) آرزوی من است .

 7-  شاخص : عناوین و القابی را می گویند که پیش از اسم می آیند . شاخص ها بی هیچ فاصله ای در کنار هسته قرار می گیرند و خود اسم یا صفت هستند و می توانند در جای دیگری هسته گروه اسمی باشند  .

  مشهور ترین شاخص ها عبارتند از : آقا ، خانم ، استاد ، حاجی ، خواهر ، برادر ، عمو ، عمه ، خاله ، تیمسار ، سرلشکر ، کدخدا ، مهندس ، دکتر ، امام و ... 

مثال : دکتر احمدی را دیدم . 

نکته 1  : شاخص ها به تنهایی دارای هیچ نقش نحوی ( فاعلی ، مفعولی ، مسندی و ... ) نیستند . 

نکته2 : اگر عناوین و القاب با کسره ی اضافه ( نقش نمای اضافه ) همراه باشند ، شاخص محسوب نمی شوند بلکه هسته ی گروه اسمی اند .

مثال : دکترِ جرّاح آمد .

 قواعد هم نشینی وابسته های پیشین  : 

1-  نزدیک ترین وابسته ی پیشین به هسته در گروه اسمی « شاخص » است . این وابسته معمولاً با اسم های خاصّ انسان به کار می رود مانند : دکتر معین

2- هم نشینی صفت ترتیبی (ـُ مین) با « ممیز » کاربرد اندک دارد ؛ مانند : دومین تخته قالی به فروش رفت  .

3- صفت عالی نمی تواند با « ممیز » هم نشین شود ؛ مثلاً نمی توان گفت : بهترین کیلو پرتقال 

4- اگر صفت تعجّبی وابسته ی پیشین باشد ، هیچ وابسته ی پیشین دیگری نمی تواند بیاید ؛ مثلا ً نمی توان گفت چه چهار گل زیبایی!

5-  صفت مبهم با صفت شمارشی و صفت اشاره هم نشین می شود ؛ مثال : هر هشت تخته قالی به فروش رفت  .

6- صفت مبهم با صفت پرسشی هم نشین نمی شود ؛ مثلا ً نمی توان گفت : چند همه کس آمدند .

7- صفت اشاره دورترین وابسته پیشین به هسته است ؛ مثال : همین هشت قطعه طلا ارزش فراوانی دارد  .